Marmara Denizi

Marmara Denizinin antik dönemlerdeki adı Propontis’tir. Boğaziçi ile Karadeniz’e Çanakkale Boğazı ile de Akdeniz’e bağlanır. Deniz, adını Yunanların Proconnesus dediği Marmara adasından alır. Adadaki maden ocaklarında, klasik zamanlardan beri bitmez tükenmez mermer kaynakları bulunmaktadır.

Marmara Denizi ya da Klasik Antik Çağ'ında Propontis, Karadeniz'i, Ege Denizi ve Akdeniz'e bağlayan bir iç denizdir. Karadeniz'e İstanbul Boğazı, Ege Denizi'ne Çanakkale Boğazı ile bağlanır. Türkiye'nin Asya ve Avrupa kısımlarını da birbirinden ayırır. 

Marmara Adasında bol miktarda mermer bulunması yüzünden adaya ve denize, Yunanca mermer anlamına gelen "Marmaros" denmiştir. Denizin bir diğer eski adı da '"Propontis"'tir. Türkiye'nin en büyük şehirlerinden İstanbul ve Kocaeli bu denizin kıyısında, diğer bir büyük şehri Bursa ise hızla deniz kıyısına doğru genişlemektedir.

Yaklaşık olarak 240 km uzunluğa ve 70 km genişliğe, 11,500 km2 yüzölçümüne sahip ve en derin yeri -1.270 metre olan Marmara Denizi'nde, görülen akıntı tipi, normal deniz ve okyanuslardaki dairesel tip yerine, doğu batı yönünde bir akıntıdır. Denizin yüzeyi Karadeniz kökenli, dibi ise Ege-Akdeniz kökenli tuz, sıcaklık ve oksijen oranları bakımından farklı su kütlelerinden oluşur.

Marmara'daki körfezler

• İzmit Körfezi
• Gemlik Körfezi
• Bandırma Körfezi
• Erdek Körfezi

Marmara'daki adalar

Bakınız: Marmara Denizi adaları

Marmara Denizi'ndeki adalar; İmralı Adası, Marmara Adaları ve Prens Adaları olarak gruplandırılır. Yüzölçümlerine göre en büyük üç ada şu sıradadır;

• Marmara Adası
• Paşalimanı Adası
• Avşa Adası

Marmara'ya dökülen akarsular

Bakınız: Türkiye'deki akarsular

Marmara Denizine dökülen başlıca akarsular şunlardır.

Anadolu

• Susurluk Çayı, dökülen en önemli akarsu
• Biga Çayı
• Gönen Çayı

Trakya

• Bayrampaşa Deresi, tarihî İstanbul'un en önemli akarsuyu

Çukurlar

Marmara Denizi'nin kuzeyinde yer alan bu derin noktalar doğudan batıya şunlardır:

• Çınarcık Çukuru
• Marmara Ereğlisi Çukuru
• Tekirdağ Çukuru

Tarih 

Marmara denizi, 1785

Boğazlar dışarıda bırakılırsa Marmara Denizi ile ilgili tarihsel olarak bahsedilecek ilk şey Argonotlar Seferidir. İason önderliğinde Altın Post'u aramak için Karadeniz'e doğru yol alan bu denizcilerin mitolojik öyküsünde, denizciler Marmara kıyılarınada uğrar. Helenistik dönemde boğazlar ve Marmara Denizi, balık göç yolları üzerinde olduğu için kıyı kentlerinde balıkçılık ön plana çıkar. Byzantion gibi kentlere ait sikkelerde balık motifinin kullanımı buna örnektir.

Moby Dick romanın yazarı Melville, İstanbul'da yaşamış Bizanslı tarihçi Prokopius'un MS 10. yüzyılda Marmara Denizi'nde gemilere saldıran bir balinadan söz ettiğini anlatır. Bir başka tarihî yazar Ahmet Midhat Efendi "Sayyadane Bir Cevelan" adlı kitabında, İstanbul Surları'na asılmış balina kemiklerinden bahseder. Kaldırılan kemikler nedeniyle denizin bereketi kaçınca Padişahın, kemiklerin bulunup yerine asılmasının emreden bir fetva yayınladığından bahseder.

Marmara Denizi, tarihsel batıklar açısında zengin bir denizdir. Marmaray kazıları sırasında keşfedilen Bizans'ın en büyük limanı olan Theodosius Limanı ve liman batıklarının dışında, denizin farklı bölgelerinde 6. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar dayanan birçok başka batıkta bulunmaktadır.[6] Bunlar dışında I. Dünya Savaşına tarihlenen Osmanlı ve yabancı ülkelere ait batıklar ise Marmara denizinde yaşanan çarpışmalarını göstermesi sebebiyle deniz tarihi açısından önemlidir.

Osmanlı döneminde Marmara'da batan bazı askerî ve sivil deniz araçları şunlardır:

• AE2, Marmaraya girmeyi başaran ilk düşman denizaltısı. Avustralya kökenli bu denizaltı Türk Kruvazörü Sultan Hisarı tarafından Çanakkale Karaburun açıklarında batırılmıştır.
• Barbaros Hayreddin zırhlısı, Bolayır, Gelibolu önlerinde İngiliz denizaltısı E-11 tarafından batırıldı.
• Samsun Destroyer'i, 14 Ağustos 1915'te İngiliz denizaltısı E-11 tarafından batırılmıştır.
• Bahrisefit Vapuru, Erdek limanında 19 Ağustos 1915'te İngiliz denizaltısı E-2 tarafından batırıldı.
• Bitinye Vapuru, 2 Haziran 1915'te Akbaş önlerinde İngiliz denizaltısı E-11 tarafından batırıldı.
• Nur ül Bahir (Nur-ek Bahir, Nurel Bahir) Gambotu, 1 Mayıs 1915'te İngiliz denizaltısı E-14 tarafından batırıldı.
• Seyhun Vapuru, 5 Ağustos 1915'te Akbaş önlerinde İngiliz denizaltısı E-11 tarafından batırıldı.
• Peleng-i Derya, 23 Mayıs 1915'te Bakırköy önlerinde İngiliz denizaltısı E-11 tarafından batırıldı.
• Rehber Vapuru
• Hünkar İskelesi Vapuru, 23 Ağustos 1915'te Şarköy önlerinde İngiliz denizaltısı E-11 tarafından batırıldı.

Ayrıca bakınız

• 1509 Büyük İstanbul Depremi
• Ayrık deniz
• Deniz
• Göl
• İç deniz
• Körfez
• Marmara Denizi deniz salyası felaketi
• Nehir
• Okyanus
• Türk Boğazları